DRIE GENERATIES

VAN HALL

schilderijen en beelden

Drie generaties Van Hall @ foto Rinus van Hall / Galerie Quintessens

Expositie: 21 september t/m 21 oktober 2022

Niet eerder exposeerden Maja, Jurriaan en Rinus van Hall samen. De geestelijke ‘familie-erfenis’ is op de expositie ‘Drie generaties Van Hall’ onmiskenbaar. Maar hoewel zij letterlijk opgroeiden tussen het werk van de vorige generaties (ook Maja, want zij had een moeder die schilderde, net als haar grootvader), trad geen van hen in het voetspoor dat een van de kunstzinnige voorgangers had uitgezet. Iedereen ging zijn eigen weg, en ontwikkelde zijn eigen stijl en kunstenaarschap. Men vocht om de eigen ruimte, echter zonder de bewondering voor de anderen onder stoelen of banken te steken. Rinus van Hall zei onlangs hierover: ‘Ik heb veel respect voor wat Maja en Jurriaan doen. Hun werk ontstaat volkomen vanuit hun gevoel, dat zie je terug in de kwaliteit. Ik vind dat heel gedurfd.’

MAJA VAN HALL

In het recent heropende Museum Arnhem kreeg het beeld ‘Filosloof’ van Maja van Hall (1937) een ereplaats. Aan dit opmerkelijke, ultramarijn-blauwe  beeld uit 2009, dat een levensgrote, stofzuigende vrouw voorstelt en werd uitgevoerd in polyester, ging een lange geschiedenis vooraf. Terug in de tijd, naar de tijd dat Maja van Hall nog niet een van de iconen van de Nederlandse beeldhouwkunst was.

In 1967 ontstond een kleine reeks ‘sloofjes’, ironisch-feministische beelden, met als thema de huisvrouw aan het werk. Een hangt de was op, een ander strijkt en de derde stofzuigt. In 2003 werd een mal van ‘Sloofje’ gemaakt en in een oplage gegoten. Willemijn Stokvis spreekt in een catalogustekst uit de tijd van deze ‘oer-sloofjes’, dat de kunstenares toen drukker was dan ooit. Zij runde een gezin, en aan de huiskamertafel werkte zij aan haar passie, de beeldhouwkunst, met een eigen verbeeldingswereld. De kunstenares zei hierover: ‘... soms dacht ik: ik moet er mijn kracht van maken dat ik maar zo kort bezig kan zijn’. Het resultaat was o.a. een ‘Een nieuw soort dier, een stofzuigerdier met een groet slurf’, zoals Willemijn Stokvis ‘Sloofje’ omschreef.

'Sloofje', 1967, brons, 17 x 42 x 6,5 cm.

Het beeldje werd eveneens in 2003 in gips uitvergroot tot een menselijke maat voor de zomerpresentatie  Den Haag Sculptuur en herdoopt tot ‘Filosloof’. Op het Lange Voorhout deed het drie meter brede en twee meter hoge, felblauwe beeld veel stof opwaaien. De titel van de Haagse beelden-expositie was ‘Modelvrouwen, Rolemodels’. ‘Filosloof’ bleek spraakmakend te zijn. Meer nog dan de  beelden van o.a. Fernando Botero, Rik Wouters en Hans van Bentem trok het beeld van Maja van Hall de aandacht op deze thema-tentoonstelling, mede omdat de levensgrote ’Filosloof’ goed de vrouwenemancipatie visualiseerde.

Ook buiten Den Haag werd het beeld opgemerkt. Museum Arnhem, dat in zijn programmering en verzamelbeleid speciale aandacht schenkt aan kunst van vrouwen en vrouwen-emancipatie, besloot in 2009 het beeld aan te kopen. Het werd geen bronzen beeld, maar een sculptuur van polyester, niet geheel onverwacht want Maja van Hall experimenteerde, met of zonder haar zoon, de kunstenaar Jurriaan van Hall, al gedurende vele jaren met nieuwe materialen.  De figuur van de voorovergebogen, stofzuigende vrouw, een werk met een kritische blik naar de maatschappij, past goed binnen het oeuvre van Maja van Hall die in de jaren zestig politiek geengageerd raakte, zelf actief werd binnen de vrouwenbeweging en een van de eerste Rooie Vrouwen was. Deze groepering zette zich in voor de emancipatie van vrouwen, streed voor gelijke rechten en gelijke beloning.  Zij leerde feministen van het eerste uur kennen, onder wie Hedy d’Ancona, Ariane Amsberg en Bertha van Amstel. In Maja van Hall’s driedimensionale werk kwam haar politieke en feministische betrokkenheid tot uiting. Na het overlijden in 1974 van haar dochter Eva veranderde haar werk en maakte zij ingebonden figuren in brons. Vanuit deze beelden ontwikkelde zij een meer gestileerde vormtaal die grote en krachtige beelden opleverde.

Liggend (Maliebaan, Utrecht), 1983, brons, 45 x 153 x 38 cm. Foto Jannes Linders

Dankzij het contact met leerlingen aan de AKI in Enschede, de kunstacademie waar zijn vanaf 1983 les gaf, kwam op zeker moment het spelelement en de behoefte om te experimenteren in haar werk weer terug. Belangrijk in haar oeuvre zijn ook de experimenten met keramiek. Nabij het Catalaanse ‘zomerverblijf’ van de kunstenares trof zij prachtige gele klei aan, een materiaal dat haar gevoel met de verbondenheid met de aarde versterkte.

JURRIAAN VAN HALL

Als kind ontkwam Jurriaan van Hall (1962) niet aan het gegeven dat zijn moeder beeldhouwster was. Hij groeide op in een huis waar beeldhouwkunst met hoofdletters werd geschreven. Aan kranen en deurknoppen, overal kleefden restjes van de was waarmee zijn moeder haar beelden modelleerde. Daar was weinig tegen te doen, want kunst was heilig. Toen Jurriaan zelf besmet werd met het virus, stond in elk geval vast dat hij zich zou richten op de schilderkunst. ‘Je wilt als zoon natuurlijk niet gaan doen wat je moeder doet,’ legt hij desgevraagd uit. Jurriaan werd uiteindelijk schilder én beeldhouwer.

'Zelfportret', 1990, olieverf/doek, 24 x 30 cm.

Hij studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie, de Rijksacademie in Amsterdam en aan het Royal College of Art in Londen. Hij was met Peter Klashorst en Bart Domburg oprichter van het roemruchte kunstenaarscollectief After Nature, dat begin jaren negentig voor veel ophef zorgde met hun spraakmakende schilderperformances. In losse toets en heftig kleurgebruik beleefden hun naakten, stillevens, zelfportretten en landschappen een enorme revival van de figuratieve schilderkunst, met exposities in Nederland maar ook in de Verenigde Staten.

'Contemplation', 2013, gemengde techniek, hoogte 40 cm.

Van Hall: ‘De mens is mijn onderwerp, omdat ik er zelf een ben. Het ligt dus dichtbij huis. Ik verbaas mij over zoiets fragiels als een mensenleven en wat het leven met een mens doet. Ik ben geïnteresseerd in extremen. Daar manifesteert het leven zich in optima forma, ze beheersen het schemergebied tussen leven en dood. Mijn werken zijn een aaneenschakeling van momenten en gebeurtenissen, die tezamen de neerslag van mijn leven vormen.’ Van Hall houdt van extremen en van de twilight zone tussen leven en dood, waar hij vindt dat het echte leven zich afspeelt. Zijn werken staan niet op zichzelf, maar zijn een aaneenrijging van momenten en gebeurtenissen uit zijn leven. Vanaf 2002 legt hij zich in toenemende mate toe op ruimtelijk werk, waarbij hij in brons, steen en polyester werkt. Hij realiseerde verschillende grote opdrachten voor de publieke ruimte, zoals een beeldengroep voor het Ministerie van Landbouw.

Ook ontwierp hij de driehonderd meter lange gevel van parkeergarage de Waag in Lelystad en recentelijk werd een groot beeld van zijn hand geplaatst bij Space Expo in Noordwijk, het ruimtevaartmuseum van ESA/ESTEC. In 1997 stelde Museum De Lakenhal in Leiden een overzichtstentoonstelling van zijn werk samen, waarbij een lijvige biografie over het werk en leven van de kunstenaar verscheen. Deze biografie werd bekroond als Best Verzorgde Kunstboek. In 2004 werd Jurriaan van Hall verkozen tot Kunstenaar van het Jaar.

Lees verder over Jurriaan in het archief

RINUS VAN HALL

‘Dit is mijn grootmoeder, de beeldhouwer Maja van Hall, die ik door de jaren heen vaak heb geschilderd. In vele opzichten is zij voor mij de oer-muze. Haar getekende, doorleefde gezicht verraadt een bewogen leven. Achter haar mysterieuze oogopslag schuilt een onverschrokken ziel, die ik op nietsontziende wijze tracht te verbeelden.’

Toen Rinus van Hall (1992) in december 2014 van zijn oma een olieverfkist cadeau kreeg, veranderde dat zijn leven. Als kind, opgegroeid in de Amsterdamse Pijp, tekende en kleide hij in de atelierwoning van zijn ouders Jurriaan van Hall en Juul van den Heuvel. Met olieverf schilderen had hij geen enkele ervaring. Kunstenaar worden, net als zijn ouders en grootmoeder, was toen nog geen serieuze overweging. “Ik was in die tijd een gedreven student Architectuur en was halverwege mijn master aan de TU in Delft. Maar nog geen maand later zat ik thuis alleen nog maar te schilderen. Ik voelde dat dit iets was waar ik snel goed in kon worden. Ik was gegrepen.”

'Maja', 2020, olieverf/doek, 48 x 40 cm.

De eerste twee jaar stortte hij zich op oude meesters. ‘Door heel veel studies en kopieën te maken, kreeg ik het steeds beter onder de knie. Ik kan veel concentratie opbrengen maar heb relatief weinig geduld en werk hierdoor snel, liefst nat in nat, dus in één laag.’ Vervolgens werden mensen uit zijn omgeving onderwerp van zijn schilderijen. ‘Vanwege mijn interesse in mensen en emoties kwam ik vaak bij mijn familieleden uit. We zijn heel hecht met elkaar. Maja, mijn ouders, mijn broertje, ik schilder ze allemaal graag omdat ik ze goed ken. Er zijn veel vaardige schilders maar het vastleggen van emoties is niet voor iedereen weggelegd. De ziel achter de ogen is wat ik voel als ik naar het portret van mijn grootmoeder kijk. Dat is ook waar ik naar op zoek ben. Er zit veel liefde in.’

Als autodidact word je niet meteen gezien als een serieuze kunstenaar. Maar Rinus van Hall wist de buitenwereld al gauw deelgenoot te maken van zijn ontwikkelingen in de schilderkunst. Door livestreams te produceren terwijl hij aan het werk was, bouwde hij een community op van mensen die hem tot op de dag van vandaag volgen en nog steeds levert deze werkwijze hem een schare aan fans en critici op. Zo trok hij in 2017 ook de aandacht van het Frans Hals Museum, dat kort voor de opening van een belangrijke tentoonstelling hét topstuk niet bleek te kunnen tonen. Directeur Ann Demeester benaderde Rinus met de vraag of hij een kopie van dat werk kon maken, binnen vier dagen! Tijd om na te denken was er niet. Kort daarna hing zijn kopie van het schilderij van Gerard van Honthorst uit 1625 aan de muur in het Haarlemse museum. Met daarnaast de registratie van zijn uitzonderlijke productieproces.

‘Deze bijzondere maar behoorlijk uitputtende opdracht kwam twee weken voor mijn eerste solotentoonstelling in Kyas Art Salon in Amsterdam. Via mijn vader was ik met deze galerie in contact gekomen. Ik toonde daar portetten en toen ze allemaal aan de wand hingen, ontdekte ik dat het bijna alleen maar familieportretten waren. Mensen kopen niet zomaar een portret van iemand die ze niet kennen, maar ik heb toen toch wat verkocht. Vervolgens kreeg ik veelvuldig de vraag om portretten te maken van mensen die ik niet ken. Hoewel ik dat moeilijker vind, doe ik het nog steeds wel eens, maar ik ben daarnaast ook een hedendaagse kunstweg ingeslagen. Zo werkte ik gedurende een jaar aan een serie zelfportretten gebaseerd op augmented reality filters van de grootste social-media platforms. Deze serie ‘The Fake Surface’ beschouwde ik als een dagboekproject, ik maak elke dag zo’n schilderij. De serie is een reactie op het effect wat digitale technologie heeft op de transformatie van identiteit, maar óók hoe wij naar elkaar kijken. Met meer geïntegreerde vormen van deze technologie, in bijvoorbeeld brillen of contactlenzen, zijn we binnenkort in staat om zelf te bepalen hoe we elkaar zien.’

'Sashimi', 2022, olieverf/paneel, 18 x 24 cm.

Momenteel bereidt de kunstenaar zich ook voor op de tentoonstelling ‘Drie generaties VAN HALL’ waarin voor het eerst zijn werk tezamen met dat van vader Jurriaan en grootmoeder Maja te zien zal zijn. “Maja’s werk heb ik altijd mooi gevonden, als kind al. Ik vind haar de beste beeldhouwer en ze is echt een voorbeeld voor mij. Dat haar werk deels voortkomt uit verlies wist ik niet toen ik jong was. Het ging mij om de schoonheid die ik zag, en de esthetiek waar ik erg van houd. Nu ik weet welke verhalen achter en in het werk zitten krijgt het nog meer diepgang dan het voor mij al had.”

Rinus is ook fan van het werk van zijn vader. ‘Jurriaan had een carrière voor ons en een carrière na ons. Het familieleven werd na de geboorte van Ramses en mij zijn onderwerp. Met zijn werk zijn we letterlijk opgegroeid want mijn broer en ik komen er vaak in voor.’ Ik heb veel respect voor wat Maja en Jurriaan doen. Hun werk ontstaat volledig vanuit hun gevoel, dat zie je terug in de kwaliteit. Ik vind dat heel gedurfd.’

Maaike Staffhorst